-
Uzupe³niaj¹c informacje ze szkoleñ firmy Inter Cars z zakresu budowy i obs³ugi elektronicznie sterowanych uk³adów hamulcowych EBS/ESP, omówimy uk³ad Telligent stosowany w Mercedesie Actros serii Mp 1. 
Elektronicznie sterowany uk³ad hamulcowy EBS - Telligent powsta³ w ramach wspó³pracy firmy Daimler z WABCO. Podobne uk³ady hamulcowe WABCO s¹ stosowane równie¿ przez innych producentów pojazdów. Zalet¹ tego systemu jest synchronizacja hamowania ca³ego zestawu ci¹gnik-przyczepa oraz rozpoznawanie niezgodnoœci w procesie hamowania. System monitoruje wszystkie zasadnicze czêœci sk³adowe uk³adu hamulcowego, np. stopieñ zu¿ycia ok³adzin hamulcowych. System ten steruje indywidualnie ciœnieniem osi przedniej i tylnej pojazdu oraz przyczepy i zapewnia dzia³anie rezerwy pneumatycznej we wszystkich obwodach hamulcowych.
Budowa systemu
Uk³ad hamulcowy sk³ada siê z obwodu elektropneumatycznego oraz dwuobwodowej instalacji pneumatycznej. Obwód elektropneumatyczny tworz¹: elektroniczny modu³ steruj¹cy, modulator osi z wbudowanym sterownikiem dla osi tylnej, nadajnik sygna³u hamowania z dwoma wbudowanymi czujnikami wartoœci zadanej i wy³¹cznikami hamulcowymi, proporcjonalny zawór przekaŸnikowy oraz dwa zawory ABS dla osi przedniej i elektropneumatyczny zawór steruj¹cy przyczepy.
Budowa dwuobwodowej pneumatycznej czêœci uk³adu jest taka sama, jak konwencjonalnego uk³adu hamulcowego i s³u¿y jako rezerwa w przypadku uszkodzenia obwodu elektropneumatycznego.
Funkcje g³ównych elementów uk³adu:
Nadajnik sygna³u hamowania wytwarza sygna³y elektryczne i pneumatyczne w celu regulacji (podnoszenia lub obni¿ania) ciœnienia w uk³adzie EBS. Nadajnik jest przeznaczony do sterowania pneumatycznego i elektrycznego. Pocz¹tek pracy jest rejestrowany sygna³em elektrycznym przez podwójny prze³¹cznik. Czujnik rozpoznaje ruch t³oczka w³¹czaj¹cego, który zostaje przesy³any jako sygna³ elektryczny. W Actrosie nadajnik ten umieszczono w kabinie kierowcy.
Modu³ centralny steruje uk³adem EBS. Otrzymuje sygna³y z nadajnika sygna³u oraz czujników prêdkoœci obrotowej kó³ i wyznacza wartoœci ciœnienia dla przedniej i tylnej osi pojazdu oraz zaworu steruj¹cego przyczepy. Ciœnienie obliczone dla osi przedniej jest porównywane z mierzon¹ wartoœci¹ rzeczywist¹, a ró¿nice s¹ korygowane proporcjonalnym zaworem przekaŸnikowym. Ciœnienie dla przyczepy wyznaczane jest w identyczny sposób. Gdy ko³a jezdne s¹ blokowane, nastêpuje modulowanie ciœnienia w si³ownikach hamulcowych przez uk³ad ABS. Modu³ centralny za poœrednictwem magistrali uk³adu EBS wymienia dane z modulatorem osi (lub modulatorami). Za poœrednictwem magistrali danych pojazdu modu³ centralny jest po³¹czony z uk³adami pojazdu, np. sterowania silnika czy zwalniacza. W Acrosie modu³ centralny umieszczono w kabinie od strony pasa¿era.
Proporcjonalny zawór przekaŸnikowy steruje ciœnieniem hamowania osi przedniej. Sk³ada siê z proporcjonalnego zaworu elektromagnetycznego, czujnika ciœnienia i zaworu przekaŸnikowego. Modu³ centralny wysy³a pr¹dowy sygna³ elektryczny do zaworu proporcjonalnego, który przetwarza go na ciœnienie steruj¹ce dla zaworu przekaŸnikowego. Jest on uruchamiany przez ciœnienie rezerwy nadajnika sygna³u hamowania. W Acrosie proporcjonalny zawór przekaŸnikowy umieszczono przy przednim, lewym amortyzatorze.
Zawór rezerwy w razie potrzeby reguluje ciœnienie w si³ownikach hamulcowych tylnej osi. Zawór ten sk³ada siê z kilku zaworów, dziêki czemu wykonuje kilka funkcji, np. zapobiega dzia³aniu rezerwy, gdy elektropneumatyczny obwód hamulcowy nie jest uszkodzony czy zmniejsza ciœnienie w przypadku zadzia³ania rezerwy, by unikn¹æ nadmiernego hamowania. W Actrosie zawór ten umieszczony jest wewn¹trz ramy w pobli¿u tylnej osi.
Modulator osi s³u¿y do regulacji ciœnienia w si³ownikach hamulcowych osi tylnych. Sk³ada siê z dwóch niezale¿nych od siebie kana³ów regulacji ciœnienia. Ka¿dy kana³ ma zawór wlotowy, wylotowy oraz czujnik ciœnienia. Modu³ centralny okreœla zadane wartoœci ciœnienia, które s¹ odbierane przez elektroniczny uk³ad steruj¹cy modulatora osi. Modulator osi ma dwa przy³¹cza do czujników monitoruj¹cych zu¿ycie ok³adzin ciernych oraz dodatkowe z³¹cze do przy³¹czenia pneumatycznego obwodu hamulcowego rezerwy. W Actrosie modulator osi umieszczony jest wewn¹trz ramy w pobli¿u tylnej osi.
Zawór steruj¹cy przyczepy sk³ada siê z proporcjonalnego zaworu elektromagnetycznego, zaworu przekaŸnikowego, zaworu d³awi¹cego i czujnika ciœnienia. Ciœnienie steruj¹ce wytwarza proporcjonalny zawór elektromagnetyczny, który jest sterowany elektrycznie przez modu³ centralny. Natomiast pneumatyczne uruchomienie zaworu przekaŸnikowego jest realizowane za pomoc¹ ciœnienia rezerwy z nadajnika sygna³u hamowania i ciœnienia wyjœciowego z zaworu hamulca pomocniczego. W Actrosie zawór ten umieszczono przy zbiornikach powietrza.
W sk³ad elektronicznie sterowanego uk³adu hamulcowego EBS wchodz¹ tak¿e: zawory elektromagnetyczne ABS (tzw. modulatory), czujniki prêdkoœci kó³, czujniki zu¿ycia ok³adzin hamulcowych i zawór elektromagnetyczny ASR do pojazdów 6x2 i 6x2/4. Zadaniem tego ostatniego jest pneumatyczne od³¹czenie osi dodatkowej od osi napêdowej podczas zadzia³ania uk³adu ASR.
Elektropneumatyczna czêœæ uk³adu EBS
Elektropneumatyczna czêœæ uk³adu hamulcowego ci¹gnika dzia³a z zastosowaniem: nadajnika sygna³u hamowania, modu³u centralnego, proporcjonalnego zaworu przekaŸnikowego, zaworów elektromagnetycznych ABS, modulatora osi i zaworu rezerwy. Skok peda³u hamulca jest odczytywany jako zadana si³a hamowania przetworzona na ciœnienie dla osi przedniej i tylnej. Uwzglêdnia siê równie¿ prêdkoœæ obrotow¹ kó³ jezdnych z czujników ABS. Modulator osi otrzymuje wartoœæ zadan¹ ciœnienia od modu³u centralnego za poœrednictwem magistrali hamulcowej. Modulator osi ustala i reguluje ciœnienie hamowania kó³ z obu stron osi tylnej. Natomiast ciœnienie hamowania osi przedniej jest ustalane przez modu³ centralny za poœrednictwem proporcjonalnego zaworu przekaŸnikowego (z czujnikiem ciœnienia). W mechanizmach hamuj¹cych poszczególnych kó³ czujniki odczytuj¹ stopieñ zu¿ycia ok³adzin ciernych. Sygna³y z czujników osi przedniej s¹ przekazywane do modu³u centralnego, a z osi tylnej – do modulatora osi.
Obwód rezerwy pneumatycznej osi przedniej wykorzystuje nadajnik sygna³u hamowania o dwóch obwodach pneumatycznych (oœ przednia i tylna) oraz proporcjonalny zawór przekaŸnikowy. Gdy nadajnik sygna³u hamowania jest uruchomiony, powstaje wyjœciowe ciœnienie za poœrednictwem zaworu proporcjonalnego. Wówczas do tego zaworu z opóŸnieniem dochodzi ciœnienie rezerwy z nadajnika sygna³u hamowania. Ciœnienie to jest dodawane do ciœnienia elektropneumatycznego (wyjœciowego). Ciœnienie wyjœciowe z zaworu proporcjonalnego jest redukowane do wartoœci ciœnienia zadanego przez odpowiednie nastawienie ciœnienia elektropneumatycznego. Gdy awarii ulegnie uk³ad elektropneumatyczny, zaworem przekaŸnikowym steruje wy³¹cznie rezerwowe ciœnienie pneumatyczne.
Rezerwa pneumatyczna osi tylnej wykorzystuje nadajnik sygna³u hamulcowego o dwóch obwodach pneumatycznych (oœ przednia i tylna), zawór rezerwy i zawory dwudro¿ne (wbudowane w modulator osi tylnej).
Sterowanie hamulcami przyczepy realizuje dwuobwodowy, elektropneumatyczny zawór steruj¹cy przyczepy. Jeden obwód jest elektropneumatyczny, a drugi czysto pneumatyczny. Elektropneumatyczn¹ regulacjê ciœnienia steruj¹cego umo¿liwiaj¹ zawór proporcjonalny i czujnik ciœnienia. Pneumatyczna czêœæ zaworu steruj¹cego dzia³a jak konwencjonalny zawór steruj¹cy. Z³¹cze sterowania pneumatycznego zasila z³¹cze rezerwy powietrznej nadajnika sygna³u hamowania dla osi tylnej.
Obwody elektryczne
Uk³ad hamulcowy EBS jest zasilany za pomoc¹ podwójnego obwodu elektrycznego. Modulator osi, zawory ABS, proporcjonalny zawór przekaŸnikowy i zawór steruj¹cy przyczepy mog¹ byæ oddzielnie wy³¹czane za poœrednictwem wy³¹cznika elektronicznego w module centralnym. Zewnêtrzne czujniki ciœnienia i czujniki zu¿ycia ok³adzin s¹ po³¹czone z mas¹ w module centralnym i modulatorze osiowym. Nie nale¿y ³¹czyæ ich z mas¹ pojazdu. Po³¹czenie z modu³em centralnym i modulatorem osiowym jest realizowane za pomoc¹ magistrali CAN. Modu³ centralny ma z³¹cze elektryczne do przesy³ania i wymiany danych z elektrycznymi uk³adami hamulcowymi w przyczepach. Uk³ad przyczepy nie jest zasilany energi¹ elektryczn¹ z modu³u centralnego. Nadajnik sygna³u hamowania ma dwa obwody elektryczne. Pocz¹tek uruchomienia rozpoznawany jest za pomoc¹ dwóch wy³¹czników. Ciœnienie hamowania na osi przedniej i na z³¹czu przewodu steruj¹cego s¹ regulowane za pomoc¹ proporcjonalnych zaworów przekaŸnikowych sterowanych elektrycznie. Z zaworami zintegrowano czujniki ciœnienia rzeczywistego. Wartoœci rzeczywiste s¹ przesy³ane w postaci sygna³ów analogowych. Do kontroli zu¿ycia szczêk ok³adzin ciernych wykorzystywane s¹ potencjometry, a w hamulcach bêbnowych – wy³¹czniki krañcowe. Sygna³y dla czujników osi przedniej odczytuje modu³ centralny. Czujniki dla osi tylnej s¹ po³¹czone z modulatorem tylnej osi, a sygna³y - kierowane do modu³u centralnego przez magistralê uk³adu sterowania. Czujniki s¹ zasilane oddzielnie (5 V).
Stan pracy uk³adu EBS sygnalizuj¹ lampki na tablicy przyrz¹dów pojazdu.
